Ο Δίσκος της Φαιστού

Ο δίσκος της Φαιστού βρέθηκε το 1908 από τον αρχαιολόγο L. Pernier στα ερείπια του παλαιού Μινωϊκού ανακτόρου της Φαιστού. Η χρονολόγηση του δίσκου δεν είναι σαφώς προσδιορισμένη, αλλά πιστεύεται πως ανήκει στη Mεσομινωική IIB περίοδο, δηλαδή τον 17ο αιώνα π.X.

Είναι φτιαγμένος από πηλό, η μέση του διάμετρος είναι 16 εκ. το πάχος του 2.1 εκ. και είναι διπλής όψης. Το κείμενο πάνω του είναι τυπωμένο από κινητά τυπογραφικά στοιχεία (Το αρχαιότερο δείγμα έντυπου κειμένου), σε σπειροειδή μορφή από το κέντρο προς την περιφέρεια. Οι δύο όψεις έχουν ελαφρά διαφορετικό βάθος κειμένου σαν να χρησιμοποιήθηκε διαφορετική πίεση σε μία πλευρά ή να ήταν πιο στεγνός και σκληρός ο πηλός. Πιθανόν να φτιάχτηκε από δύο δίσκους πηλού που ενώθηκαν πριν στεγνώσουν σχηματίζοντας τελικά ένα ενιαίο δίσκο διπλής όψης.

Στις δύο όψεις του βρίσκονται 45 διαφορετικά σύμβολα, πολλά από τα οποία είναι εύκολα αναγνωρίσιμες φιγούρες, όπως ανθρώπινες μορφές, ψάρια, πουλιά, έντομα, φυτά κ.α. Συνολικά υπάρχουν 241 σύμβολα, 122 στην 1η πλευρά και 119 στη 2η, τοποθετημένα σπειροειδώς. Τα σύμβολα διαρρυθμίζονται σε 61 ομάδες (λέξεις), πού η κάθε μία χωρίζεται από την άλλη με κάθετες εγχάρακτες γραμμές. Ο αριθμός των σημείων σε κάθε λέξη ποικίλλει από δύο έως επτά. Οι λέξεις στην Α πλευρά του δίσκου είναι 30 ενώ στην Β πλευρά του είναι 31. Τα διαφορετικά σύμβολα είναι 45.
Υπάρχουν επίσης δεκαπέντε σύμβολα και στις δύο πλευρές του, πού έχουν μία υπογεγραμμένη, άλλοτε πλάγια και άλλοτε κάθετη προς το σύμβολο. Τα σύμβολα αυτά απαντούν μόνο στην αρχή λέξεων και η υπογεγραμμένη προστέθηκε με μία γραφίδα.
Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε είναι η γραμμική A (η πρώτη γνωστή Ελληνική γραπτή γλώσσα) γύρω στο 1600π.Χ.

Από το 1952 που ο Αγγλος Μίκαελ Βέντρις αποκρυπτογράφησε τη γραμμική γραφή Β΄, μια ολόκληρη στρατιά από επώνυμους κι ανώνυμους ερευνητές καταπιάστηκε με την αποκρυπτογράφηση της γραμμικής γραφής Α΄ και φυσικά, του Δίσκου της Φαιστού, που αποτελεί κλασικό δείγμα ιερογλυφικής γραφής και που θεωρείται από πολλούς μητέρα της γραμμικής Α΄. Από τότε μεσολάβησαν πενήντα δύο χρόνια. Σ' αυτό το διάστημα έγιναν πολλές σοβαρές προσπάθειες, κανείς όμως μελετητής του Μινωικού Πολιτισμού δεν κατάφερε να πείσει την επιστημονική κοινότητα πως κατέχει τη λύση του αινίγματος.
Δεκάδες είναι οι ερμηνείες τους, πάνω σε πολύπλοκες θεωρίες, κοπιαστικές μελέτες, δοκιμές, συγκρίσεις και συνδυασμούς. Κάθε μια τεκμηριωμένη με πλούσιες βιβλιογραφίες και αναλυτικά σχεδιαγράμματα. Έτσι ένας υποστήριξε ότι ήταν ύμνος στην Αθηνά, άλλος ότι πρόκειται για μια κοινότυπη λίστα αποθηκευμένων προϊόντων, άλλος για ευχαριστία σε ανακτορική ιέρεια, άλλος ότι πρόκειται για κάτι αντίστοιχο με τις γεωμαντικές πυξίδες του Φένγκ Σούι και ότι περιλαμβάνει 366 υποδιαιρέσεις δίνοντας μέτρηση του έτους σε ημέρες. Ο μελετητής του Μινωικού πολιτισμού Λεόν Πομεράνς πιστεύει ότι ο δίσκος δεν είναι γραμμένος σε καμιά γλώσσα αλλά είναι ένα σύστημα αλληγορικών συμβόλων, προερχόμενα ίσως και από τα ζωδιακά, και έτσι χρειαζόμαστε ερμηνεία και όχι μετάφραση. Με αυτή την άποψη τείνουν να συμφωνήσουν και αρκετοί άλλοι.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία αναφέρει πως στη θέση που βρέθηκε και στην εντελώς ιδιόρρυθμη μορφή του σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία που βγαίνουν από το ίδιο κείμενο, μαρτυρούν ότι πρόκειται για ένα τελετουργικό ιερό αντικείμενο.
Παρατηρήθηκε ακόμα ότι υπάρχει κάποια αναλογική κατανομή σημείων. Θα νόμιζε κανείς ότι το κείμενο ήταν ολόκληρο ρυθμικά οργανωμένο πως είχε δηλαδή μέτρο. Σ΄ αυτήν τη περίπτωση θα βρισκόμαστε μπροστά σ' ένα ποίημα και αφού το αντικείμενο δείχνει ότι είχε ιερή χρήση, θα έπρεπε να ήταν ύμνος σε κάποια θεότητα.
Μερικά προσδιοριστικά σημεία, ένα είδος τόνων, ίσως να είχαν σχέση με την απαγγελία ή το μέλος του ποιήματος. Μερικές διορθώσεις μάλιστα (αυτές με την γραφίδα) φαίνεται ότι έγιναν αφού τυπώθηκε το κείμενο και στέγνωσε ο πηλός.

Μέχρι στιγμής, το σίγουρο είναι ένα: Ο δίσκος της Φαιστού παραμένει για τους αρχαιολόγους ένα αίνιγμα, γίνεται δηλαδή ένα σύμβολο της αέναης επιστημονικής αναζήτησης. Και όταν η επιστήμη αναζητά, πάντα κάτι καλό προκύπτει!

O δίσκος βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου.